«Εμείς οι άνθρωποι προσπαθούμε πάντα να δημιουργήσουμε μια σύνδεση μεταξύ της συμπεριφοράς μας και των γεγονότων»
Οι δεισιδαιμονίες είναι ευρέως διαδεδομένες τα Χριστούγεννα. Υπάρχουν πολλοί μύθοι και δεισιδαιμονίες που περιστρέφονται γύρω από αυτήν την ιδιαίτερη εποχή του χρόνου. Πολλές τελετουργίες και έθιμα αναπτύχθηκαν εξαιτίας του φόβου των ανθρώπων μήπως τους επηρεάσει η κακοτυχία.
Κατά το έθιμο, ο χρόνος «μεταξύ του έτους που φεύγει και εκείνου που έρχεται» αρχίζει από τα Χριστούγεννα και ανάγεται στη διαφορά των 12 νυχτών μεταξύ του σεληνιακού και του ηλιακού ημερολογίου. Είναι οι λεγόμενες «Δύσκολες Νύχτες» που πέφτουν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου – μια μαγική εποχή κατά την οποία, σύμφωνα με τη μυθολογία, ο πνευματικός κόσμος αναζητά σύνδεση με τον πραγματικό κόσμο.
Για να μην κινδυνεύσετε να υποστείτε κάποια ζημιά, σύμφωνα με τους δεισιδαίμονες, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να απέχετε από ορισμένες δραστηριότητες στην περίοδο «μεταξύ των ετών» .
Το πιο διαδεδομένο έθιμο τα Χριστούγεννα είναι να μην πλένουμε ή να κρεμάμε τα ρούχα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα λευκά σεντόνια γιατί «θα μπορούσαν να κλαπούν από άγριους καβαλάρηδες και στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν ως σάβανο για ένα μέλος της οικογένειας» .
Όχι περιττές εργασίες
Μια άλλη δεισιδαιμονία λέει ότι τα Χριστούγεννα και τις επόμενες μέρες, θα πρέπει να αποφεύγετε κάθε περιττή εργασία, γιατί θα φέρει κακοτυχία στο σπίτι. Επίσης, δεν πρέπει να κόβετε τα μαλλιά και τα νύχια σας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου – χρησιμεύουν ως προστατευτική ασπίδα!
Περίσσεψε επίσης κάτι από το χριστουγεννιάτικο δείπνο; Απλά μην το πετάξετε! Σύμφωνα με τους δεισιδαίμονες, τα υπολείμματα από το χριστουγεννιάτικο τραπέζι ρίχνονταν στα δέντρα και τα χωράφια για να εγγυηθούν μια καλή σοδειά.
Ο κατάλογος των ανεξήγητων εμπειριών που πολλοί έχουν βιώσει από πρώτο χέρι ή τουλάχιστον γνωρίζουν από φήμες από τον κύκλο των φίλων τους είναι μακρύς: το δυσοίωνο προαίσθημα πολλές φορές συνδέεται με κάποια κακή είδηση.
Δεισιδαίμονες το ένα τρίτο των ανθρώπων
Οι έρευνες δείχνουν ότι κατά μέσο όρο σχεδόν το ένα τρίτο των ανθρώπων είναι δεισιδαίμονες. Πιστεύουν σε υπερφυσικά φαινόμενα. Το εντυπωσιακό είναι ότι το ποσοστό είναι διπλάσιο στις γυναίκες που πιστεύουν σε παραφυσικά φαινόμενα.
«Εμείς οι άνθρωποι προσπαθούμε πάντα να δημιουργήσουμε μια σύνδεση μεταξύ της συμπεριφοράς μας και των γεγονότων», λέει ο ψυχολόγος Αντρέας Χέργκοβιτς, ο οποίος ερευνά δεισιδαιμονίες και παραφυσικά φαινόμενα στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης.
Και αν η δεισιδαιμονία αφορά καθημερινές καταστάσεις όπως μια εξέταση, ένας διαγωνισμός ή στο τραπέζι της ρουλέτας, όπου πολλοί βασίζονται σε γούρια ή σε τελετουργική συμπεριφορά για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν καλύτερα την κατάσταση, είναι μικρό το κακό. «Εφόσον δεν οδηγεί σε καταναγκαστική ή επικίνδυνη συμπεριφορά, όπως κατά τη διάρκεια ιατρικών θεραπειών, και συμβάλλει σε μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση σε μια κατάσταση, δεν υπάρχει τίποτα κακό με αυτό», λέει ο Χέργκοβιτς.
Η παραψυχολογία προσπάθησε, ως επί το πλείστον ανεπιτυχώς, να βρει επιστημονικά στοιχεία για εξωαισθητηριακές αντιλήψεις από τον 19ο αιώνα.
«Στρογγυλεμένες αφηγήσεις»
Ο ψυχολόγος των μέσων ενημέρωσης Μπέρναρντ Μπάτινοτς Batinic από το πανεπιστήμιο JKU του Λιντς, προσδιορίζει επίσης την επιθυμία των ανθρώπων για «στρογγυλεμένες αφηγήσεις». Αυτή η επιθυμία είναι επίσης έντονη σε περίπλοκες καταστάσεις, όπως έδειξε η πανδημία. «Ενώ η επιστημονική έρευνα συχνά παλεύει με απλές εξηγήσεις, οι ψευδοεπιστημονικές εξηγήσεις συνήθως παρέχουν μια ωραία, καλά στρογγυλεμένη ιστορία», εξηγεί ο Μπάτινιτς. Αυτό συμβαίνει επίσης με τις ιστορίες συνωμοσίας, όπου οι αντιφάσεις μπορούν συνήθως να αποδοθούν σε μια φανταστική «ξένη δύναμη».
Σύμφωνα με τον Μπάτινιτς, ένα άλλο πρόβλημα με τον ανθρώπινο εγκέφαλο είναι η εντελώς εσφαλμένη εκτίμηση των πιθανοτήτων. «Ανεξάρτητα από το αν είναι η λαχειοφόρος αγορά, το καζίνο ή κάποιο άλλο τυχερό παιχνίδι: υπερεκτιμούμε σημαντικά την υποκειμενική πιθανότητα να κερδίσουμε», λέει.
Αυτό το φαινόμενο θα μπορούσε να εφαρμοστεί και σε άλλους τομείς. Εξαιρετικά απίθανες εξηγήσεις που ταιριάζουν στη δική μας κοσμοθεωρία ή μια προκατειλημμένη γνώμη, θα μας φαίνονται συχνά λογικές και ρεαλιστικές, ακόμα κι αν δεν έχουν νόημα.
«Πίστευε και μη ερεύνα»
Από επιστημονική άποψη, δεν μπορούν να υπάρξουν παραφυσικά φαινόμενα. Αλλά υπάρχουν πάντα στην «εμπειρία». Σε αντίθεση με ό,τι προτείνει ο Διαφωτισμός, ο κόσμος και η ζωή δεν μπορούν να εξορθολογιστούν πλήρως. Για τον Χέργκοβιτς, μόνιμες φράσεις όπως «Το πίστευε και μη ερεύνα», που εξισώνουν την πίστη με τον παραλογισμό, έχουν ελάχιστη σχέση με την πραγματικότητα: «Η πίστη είναι μέρος του να είσαι άνθρωπος, ειδικά στην επιστήμη. Οι περισσότεροι άνθρωποι που πιστεύουν στην επιστήμη δεν έχουν ιδέα για πολλά θέματα σε αυτά που πιστεύουν».
Στατιστικά μιλώντας, απλά δεν υπάρχουν θαύματα γιατί κάθε γεγονός μπορεί να συμβεί με μια πιθανότητα που είναι συμβατή με την τύχη. Ανεξάρτητα από αυτό, το υποκειμενικό νόημα της εμπειρίας παραμένει και δεν μπορεί να εκλογικευτεί. Σε κάποιο βαθμό, αυτό είναι ένα μειονέκτημα της ψύχραιμης επιστήμης, ότι δεν μπορεί να εξηγήσει τη σημασία των γεγονότων για την προσωπική εμπειρία. «Το φαινόμενο της αγάπης, για παράδειγμα, μπορεί να περιγραφεί μέσω νευρολογικών και χημικών διεργασιών στο σώμα, αλλά το υποκειμενικό συναίσθημα δεν μπορεί να αποτυπωθεί με αυτό», λέει ο Χέργκοβιτς.
Το γιατί οι υπερφυσικές εμπειρίες και δεισιδαιμονίες συνεχίζουν να είναι παρούσες σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, πιθανότατα οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι μερικά από τα μεγαλύτερα ερωτήματα του σύμπαντος παραμένουν αναπάντητα. «Ίσως πρέπει απλώς να αναγνωρίσουμε ότι πρέπει να συνυπάρχουν ασυμβίβαστες ιδέες», λέει ο Χέργκοβιτς.
