Χρήστος Αμανατίδης : Ένα βιβλίο μπορεί να επηρεάσει τον κόσμο αλλά όχι να τον αλλάξει

Στο τυπογραφείο το νέο βιβλίο του “Στοχασμοί και Αφορισμοί”

Υπάρχουν συναντήσεις με ανθρώπους που μας πλουτίζουν πνευματικά. Μία τέτοια συνάντηση ήταν και αυτή με τον βραβευμένο από τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Χαλκίδας συγγραφέα και ποιητή Χρήστο Αμανατίδη. Μεγάλωσε στην προσφυγική συνοικία της Καναπίτσας στη Χαλκίδα που κάτα κάποιον τρόπο στιγμάτισε την ύπαρξη του, έζησε μία ζωή γεμάτη ταξίδια και όπως ανέφερε και ο ίδιος ίσως άργησε να ασχοληθεί με την μεγάλη του αγάπη, τη συγγραφή. Άλλοτε ποιητικός, άλλοτε σκωπτικός κυρίως όμως και πάντα φιλοσοφικός ο κ. Αμανατίδης μίλησε σε μία συνέντευξη de profundis στο EVIA PRESS.

Πότε και πως νιώσατε την ανάγκη να εκφραστείτε με το γραπτό λόγο; Σε τι ηλικία ανακαλύψατε την κλίση της γραφής;

Συνήθως δεν ανακαλύπτεις κάποια κλίση. Αν υπάρχει αυτή υποβόσκει. Θυμάμαι ένα περιστατικό στην πέμπτη δημοτικού στο σχολείο, είχα γράψει μία έκθεση την οποία κάποιοι θεώρησαν καλύτερη από ενός φίλου και συμμαθητή μου που καταγόταν από αστική οικογένεια και είχε δασκάλους στο σπίτι. Τότε έγινε ντόρος στην τάξη και αντιλήφθηκα αυτή ας την πούμε κλίση.

Δεν μπορώ να γνωρίζω αν η γραφή είναι γονίδια. Πάντως σίγουρα υπάρχει κάτι μέσα μας. Πάντα ήμουν ένας περίεργος άνθρωπος. Είχα πάντα την περιέργεια να μαθαίνω καινούρια πράγματα. Κάπως έτσι εκφράστηκαν αυτά στον πρώτο διαγωνισμό της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Χαλκίδας που βραβεύτηκα για ένα διήγημα. Άργησα όμως να γράψω. Τα περισσότερα έργα των μεγάλων έχουν γραφτεί σε μικρή ηλικία.Πρέπει να γράφεις όσο είσαι νέος, όχι να περιμένεις να βρεις την ησυχία σου, να συνταξιοδοτηθείς για να γράψεις. Πρέπει να γράφεις μετά τη δουλειά, από νωρίς και κάθε μέρα. Από τότε που ξεκίνησα όμως, δε σταματώ να γράφω ακόμα και στον ύπνο μου.

Μου αρέσει να παιδεύω τη γραφή. Όταν γράφω σκέφτομαι ότι αυτό που θα φτιάξω θέλω να αρέσει και στον πιο απαιτητικό αναγνώστη, ότι θα με διαβάσει πχ. ο Σαίξπηρ, βάζω τον εαυτό μου σε αυτές τις σκέψεις για να δουλέψω το γραπτό. Με παιδεύει πολύ το γράψιμο, τα βιβλία μου γράφονται μέρα και νύχτα στο προσκέφαλο, άλλοτε όταν οδηγώ σταματώ στην άκρη να κάνω σημειώσεις. Η γραφή έχει βάσανο.

Πάντως, κι αυτά που διαβάζει κανείς με κάποιον τρόπο βγαίνουν στη γραφή του.

 Άλλωστε η έμπνευση έρχεται από διαβάσματα κατά κύριο λόγο και από βιώματα. Πολλά απ’όσα έχω γράψει είναι βιωματικά. Πολλά προέρχονται από  την παιδική ηλικία, την παλιά Χαλκίδα, την παλιά γειτονιά. Οι χαρακτήρες μου είναι άλλοτε υπαρκτά πρόσωπα και άλλοτε χαρακτήρες που δημιούργησα εγώ.

Ανατρέχω στο παρελθόν όταν δεν υπάρχει έμπνευση. Άλλωστε όπως έλεγε και ο Φώκνερ «αν είσαστε σε αδιέξοδο να γράψετε κάτι ανατρέξτε στην παιδική ηλικία».

Η δημιουργία είναι ένα έργο τέχνης, αλλά αυτό που παίζει ρόλο είναι ο τρόπος. Όπως λένε και οι Γάλλοι ο τρόπος κάνει το τραγούδι. Έχει σημασία τι θα φτιάξεις αλλά και πως θα «σερβίρεις το γεύμα».

 Δεν είμαι πολυγραφότατος γιατί θέλω αυτά τα λίγα που γράφω να είναι ποιοτικά. Θέλω το διήγημα ή το ποίημα που θα γράψω να έχει τη διάθεση της έκπληξης, να προκαλεί .

Είχε πει ο Πίτερ Ουστίνοφ όταν τον ρώτησαν “Τι χαρακτηρίζει ένα αριστούργημα;” Αυτό που κάνει τον  ακροατή να κλαίει και να γελάει συγχρόνως. Έτσι μου αρέσει και εμένα σε πικρές στιγμές να βάζω κάποιες πινελιές χιούμορ. Το χιούμορ σε πικρές στιγμές είναι σαν ένα σφουγγάρι που έχει μια πέτρα μέσα, από τη μία σε γδέρνει από την άλλη όμως σου λειαίνει και το δέρμα. Μία αντίστοιχη τάση θεωρώ ότι είχε και κινηματογραφικά o Tσάρλι Τσάπλιν. Στις ταινίες του υπήρχε αυτό που λέμε ο κλαυσίγελος και αυτό ήταν πράγματι αριστουργηματικό.

Έχετε γράψει ότι «τα όνειρα υπάρχουν για να ‘χει ισχύ το τίποτα και δύναμη το πουθενά της ουτοπίας». Τα δικά σας όνειρα θεωρείτε ότι πέρασαν από μια τέτοια διαδρομή; δηλαδή από το τίποτε στο όλα και αντίστροφα;

To συγκεκριμένο ποιήμα μου το ζήτησε κάποτε ένας ψυχίατρος για να το δίνει στους ασθενείς τους ώστε να τους παροτρύνει και να τους ενθαρρύνει να αλλάξουν τη ζωή τους.

O άνθρωπος μπορεί να αλλάξει πολλά πράγματα αρκεί να προσπαθήσει.

Όσον αφορά εμένα, δεν νομίζω ότι υπήρχε στη ζωή μου ούτε το τίποτα αλλά ούτε και τα όλα. Δεν τα έχω αποκτήσει. Δεν ξεκίνησα από το τίποτα, αλλά δεν έχω φτάσει και στα όλα. Είναι μια ποιητική έκφραση. Ο άνθρωπος μπορεί να καταφέρει πολλά πράγματα φτάνει να πει θα τα αλλάξω. Όπως έχω γράψει κάπου δε φτάνει να σαλιώσεις το δάχτυλο για να αλλάξεις σελίδα, πρέπει να κάνεις προσπάθεια, χρειάζεται και η βούληση.

 Η σύγχρονη εποχή και οι εμπνεύσεις

Όλες οι εποχές έχουν εμπνεύσεις, εγώ νομίζω ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να σταματήσει ούτε από το καλό ούτε από το κακό. Ακόμα και η τεχνητή νοημοσύνη που έχει έρθει στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια ακόμα και αυτή μπορεί να αποτελέσει έμπνευση. Αυτό είναι μια επανάσταση.

Όταν ξεκινάς ένα ταξίδι δεν ξέρεις που πας. Αυτό θα συμβεί και με την τεχνητή νοημοσύνη όπως συνέβη και στο παρελθόν με την ιστορία της SONY.  Mετά το Β’Παγκόσμιο Πόλεμο οι Ιάπωνες ήταν κατεστραμμένοι, εκεί στα παραπήγματα δύο Γιαπωνέζοι έφτιαχναν τρανζιστοράκια και το αποτέλεσμα  σήμερα είναι ένας κολοσσός στον χώρο των ηλεκτρονικών συσκευών.

Αυτό θα συμβεί και με την τεχνητή νοημοσύνη, δε μπορούμε να γνωρίζουμε που θα καταλήξει.

Τα μηχανήματα όμως δεν έχουν τη φαντασία ούτε το συναίσθημα, γι’αυτό και δε θα μπορέσουν να αντικαταστήσουν τον άνθρωπο. Θα είναι όμως ένας υπηρέτης του ανθρώπου.

Η πρόοδος είναι πρόοδος. Δε μπορούμε να το αλλάξουμε αυτό. Ζούμε το τέλος μιας εποχής και την αρχή μιας άλλης. Πολλές φορές αναρωτιέμαι πως θα είναι ο κόσμος σε 300 χρόνια.

Εγώ έχω ζήσει σε δύο εποχές. Το 1950-1960 που τα τηλέφωνα ήταν τριψήφια και την μετά του’80 με την επανάσταση των κομπιούτερ και των νέων τεχνολογιών. Έχω ζήσει στην προ τηλεόρασης εποχή και στην μετά τηλεόραση.

Κάποτε ακόμα και το ότι οι επιφάνειες θα γίνονταν διάφανες και θα μπορούσαμε να βλέπουμε από μέσα, μας φαινόταν μακρινό μέλλον. Αυτό το απλό γεγονός προκαλούσε το θαυμασμό μου.

Η Χαλκίδα μέσα από τα βιβλία, η παραλία και οι «πληγές» της πόλης

Στο Άνα Μανιάνη υπάρχει ένας ιταλικός νεορεαλισμός, πρόκειται για μια γειτονιά. Γράφω διηγήματα για να πω άλλα πράγματα. Η ιστορία είναι το όχημα για να φιλοσοφήσω. Η τέχνη είναι να βάλεις άλλους όρους φιλοσοφικούς. Κάθε πόνημα έχει τον άνθρωπο μέσα του, την τραγωδία του , τη μοναξιά του, τα γεράματα.

Η παραλία της Χαλκίδας έχει ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου. Από την ακτή Παπαθανασίου, τη Σουβάλα, την Καναπίτσα νομίζω ότι η ομορφιά της Χαλκίδας είναι το παραλιακό της μέτωπο το οποίο έχει την ιδιαιτερότητα να μοιάζει σαν λίμνη. Η πίσω πόλη είναι στενάχωρη και πυκνοκατοικημένη.

Στα «κακώς κείμενα» της πόλης τώρα…Λείπει το πράσινο, υπάρχει μεγάλη ηχορύπανση, υπάρχουν τα γκραφιτι. Μικρολεπτομέρειες μεν, αλλά κάνουν τη διαφορά. Αυτό που θεωρώ ότι λείπει από τη Χαλκίδα είναι ένα ξεχωριστό μουσείο, που θα προσελκύσει κόσμο, θα αναβαθμίσει την πόλη και θ’αποτελέσει ένα κόσμημα για τη Χαλκίδα που είναι μία παραλιακή πόλη.

Κάτι που επίσης με πληγώνει στην πόλη είναι το γεγονός ότι η παραλία έχει γίνει μία μάζα από ουζερί με πλαστικά, έχει καταπατηθεί η ακτή, ο αιγιαλός.

Τα συναρπαστικά ταξίδια με τον Δημήτρη Μυταρά στην Ευρώπη

Ήταν καλή η παρέα του Δημήτρη, ήταν με το χαμόγελο με την πλάκα, ήταν καλός φίλος και είχε  εξαιρετική αίσθηση του χιούμορ. Μπορούσε να διαβάζει κάτι λ.χ για τον Γούντι Άλεν και να γελάει.

Με το αμάξι ταξιδεύαμε σε όλη την Ευρώπη, στη Βερόνα, το Βέλγιο , το Παρίσι. Ήταν μία περιπέτεια, ένα οδοιπορικό που είχε την προσμονή σαν εφαλτήριο. Να πάμε στην έκθεση  να ξεχυθούμε και μόλις άνοιγαν οι πύλες αφού είχαν απλώσει οι έμποροι κοχυλιών το εμπόρευμα , πέφταμε όπως τα ψάρια όταν τους πετάς ένα δόλωμα , να μπούμε, να διαλέξουμε τα πιο όμορφα πριν προλάβουν άλλοι. Οι έμποροι έρχονταν από όλο τον κόσμο Μαρτινίκα, Κίνα, Ινδία, Μεξικό, Αυστραλία. Όταν ανοίγει η πύλη, μπαίνεις με έναν ενθουσιασμό να αρπάξεις κάτι όμορφο, έτσι κάναμε και εμείς  για να γεμίσουμε τις βιτρίνες.

Ο Δημήτρης Μυταράς είχε όνειρο για να γίνει μία μεγάλη έκθεση και με τους πίνακες και με τα κοχύλια, ταλαιπωρήθηκε αρκετά  όμως από τους εκάστοτε Δημάρχους.

Θεωρείτε τη συγγραφή πράξη πολιτική; Μπορεί ένα βιβλίο με τις ιδέες που εκφράζει να αλλάξει τον κόσμο;

Θα σας απαντήσω αρχικά με κάποια αποσπάσματα από γραπτά μου.

“Oι Έλληνες  ενδιαφέρονται περισσότερο για το πλακάκι του μπάνιου τους, παρά για τα μάρμαρα της Πατρίδας τους.”

“Στη χώρα του προσωρινού και του εφήμερου η Μονιμότης από πολύ παλιά λατρεύεται ως θεότης. Στη μυθολογία αναφέρεται ότι έχει μητέρα την Ικεσία, αδελφή τη Συναλλαγή και θυγατέρα τη Ραθυμία.Επίσημο πατέρα δεν είχε και δεν είναι κάτι τέτοιο παράδοξο καθώς τη διεκδικούσαν όλοι οι Έλληνες. Σε μία χώρα που ούτε οι Θεοί δε μπόρεσαν να διαφυλάξουν τη μονιμότητα τους, μόνο εκείνη η θεά μπόρεσε να επιζήσει χάρη στην αρετή και χάρη και τον πατριωτισμό μας. Αφού όλοι θέλουμε να υπηρετήσουμε την πατρίδα, δηλαδή το κράτος , δηλαδή εμάς.”

Ένα βιβλίο μπορεί να επηρεάσει τον κόσμο αλλά όχι να τον αλλάξει. Το κομμουνιστικό μανιφέστο επηρέασε τον κόσμο αλλά δεν τον άλλαξε.  Η Αγία Γραφή το ίδιο.

Οι άνθρωποι ζουν με ένστικτα και τα ένστικτα δεν αλλάζουν. Ο άνθρωπος θα έχει πάντα την επιθυμία για επιβολή, εξουσία, ιδιοκτησία. Ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για να επεκτείνεται. θέλει το χώρο του, την οικογένεια του, την συσπείρωση. Αυτή η συσπείρωση όμως σε φέρνει σε αντίθεση με κάποια άλλη συσπείρωση. Άρα το βιβλίο ποιον θα αλλάξει εμένα ή κάποιον άλλο;

Και βέβαια υπάρχει ο ανταγωνισμός.  Αφού είμαστε αντίθετοι. Με αυτή την έννοια ο Μαρξ απέτυχε γιατί δεν κατάλαβε τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να γίνει πράο πρόβατο, γεγονός που έγινε αντιληπτό και στη Σοβιετική Ένωση. Η έννοια της επικράτησης πάνω στον άλλο υπήρχε από καταβολής του κόσμου.Ο άνθρωπος είναι κυνηγός, του χρήματος, της εξουσίας.

Ο Πολύβιος Δημητρακόπουλος έχει αναφέρει ότι “ο άνθρωπος σήμερα έχει αλλάξει μόνο τα ρούχα του και τον οπλισμό του”. 

Υποτίθεται πως σήμερα είμαστε πολιτισμένοι, αλλά κάθε μέρα το δελτίο ειδήσεων περιλαμβάνει αστυνομικά γεγονότα και αγριότητες.

Σε δεδομένες στιγμές και σε δεδομένες συνθήκες μπορούν όλοι να γίνουν δολοφόνοι και το βλέπουμε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης πχ. μπορούσε να σου κλέψει κάποιος το τσιγάρο, το κουτάλι, τα παπούτσια και κατά τα λοιπά να ήταν σύντροφος.

Σε στιγμές πολέμου και φρίκης όλοι γίνονται θηρία. Γι’αυτό και πιστεύω ότι ο άνθρωπος δεν αλλάζει, είναι άγριο ον, το μόνο που μπορεί κανείς να μην είσαι εκεί τη στιγμή που κάποιος θα ξεσπάσει.

Στο παρόν

Eτοιμάζομαι να τυπώσω ένα νέο βιβλίο που ονομάζεται “Στοχασμοί και Αφορισμοί” όπου το εξώφυλλο θα επιμεληθεί ο γιος μου Βίκτωρας ο οποίος έχει επιμεληθεί γραφιστικά και ακόμα δύο βιβλία μου στο παρελθόν. Eτοιμάζω επίσης μία ακόμα μικρή ποιητική συλλογή και ένα μυθιστόρημα.