Απέκτησε σημαντική μόρφωση, τουλάχιστον με τα δεδομένα της εποχής, αφού πέραν της ελληνικής και ιταλικής γλώσσας είχε εξαιρετικό χειρισμό της αρχαίας ελληνικής και λατινικής γλώσσας
Ο Άγιος Διονύσιος Ζακύνθου (1547- 17 Δεκεμβρίου1622) είναι άγιος της ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Έζησε και έδρασε στη Ζάκυνθο από τα μέσα του 16ου αιώνα ως και τις αρχές του 17 ου, ενώ διετέλεσε και επίσκοπος Αιγίνης. Σήμερα αποτελεί ένα από τους λαοφιλέστερους σύγχρονους αγίους και είναι πολιούχος της πόλης της Ζακύνθου.
Παιδική ηλικία και μόρφωση
Ο Άγιος Διονύσιος γεννήθηκε το 1547 στον Αιγιαλό, δηλαδή στην παραλιακή ζώνη, της πόλης της Ζακύνθου. Το κατά κόσμον όνομά του ήταν Γραδενίγος (συχνά αναφέρεται -λανθασμένα- και ως Δραγανίγος) Σιγούρος. Η οικογένειά του ήταν εύπορη, με καταγωγή από τη Δυτική Ευρώπη και με προγόνους του Καθολικού Δόγματος και κατείχε μεγάλη έκταση γης, ενώ οι γονείς του συμμετέχοντας στους πολέμους των Βενετών κατά των Τούρκων απέκτησαν και αριστοκρατικό αξίωμα. Ο πατέρας του λεγόταν Μούκιος και η μητέρα του Παυλίνα, ενώ είχε άλλα δύο αδέλφια τον Κωνσταντίνο και τη Σιγούρα. Σύμφωνα με τοπικές παραδόσεις της Ζακύνθου, που δεν επιβεβαιώνονται ιστορικά, ο Άγιος είχε για ανάδοχο τον Άγιο Γεράσιμο.
Από μικρή ηλικία, η οικογένειά του τού παρείχε χριστιανική ανατροφή ενώ είχε προσλάβει και ένα δάσκαλο ονόματι Καιροφυλά ώστε να μεταδώσει στον μικρό Γραδενίγο τόσο γνώσεις για τη θύραθεν παιδεία, όσο και για τα «εκκλησιαστικά γράμματα». Δεν γνωρίζουμε εν συνεχεία ποιοι διετέλεσαν δάσκαλοί του, όμως οπωσδήποτε απέκτησε σημαντική μόρφωση, τουλάχιστον με τα δεδομένα της εποχής, αφού πέραν της ελληνικής και ιταλικής γλώσσας είχε εξαιρετικό χειρισμό της ελληνικής και λατινικής γλώσσας ενώ μια διασωθείσα επιστολή με υπομνηματισμούς πάνω στον Γρηγόριο τον Θεολόγο, αναδεικνύει την ευρεία θεολογική μόρφωση που είχε ήδη αποκτήσει.
Ο μοναχικός βίος
Μετά το τέλος της ζωής των γονιών του, σε ηλικία 20 ετών, αποφασίζει να πάρει το μοναχικό σχήμα. Αυτό προκύπτει από τη δωρεά όλης της περιουσίας στον αδελφό του με ιδιαίτερη μνεία για την αποκατάσταση της αδελφής του. Η κλίση ήδη είχε φανεί από μικρή ηλικία καθότι ακολουθούσε ασκητικό βίο βασισμένο πάνω στην Ορθόδοξη πατερική θεολογία. Παρότι πλούσιος αποφάσισε να γίνει μοναχός και
εκάρη στη Μονή Στροφάδων, νησί νότια της Ζακύνθου, παίρνοντας το όνομα Δανιήλ. Έτσι αφιερώθηκε στην προσευχή, τη μελέτη των γραφών και διήγαγε ασκητικό βίο, που τόσο ποθούσε. Σύντομα μάλιστα φάνηκε και η πνευματική πρόοδός του, με αποτέλεσμα δύο έτη αργότερα να γίνει ηγούμενος της μονής.
Ιεροσύνη και επισκοπή
Ένα έτος αργότερα ο σπουδαίος αυτός Άγιος, ο Διονύσιος, θα χριστεί ιερέας, παρά τις αρχικές του επιφυλάξεις λόγω της βαριάς ευθύνης της ιεροσύνης από τον επίσκοπο και Ζακύνθου, Θεόφιλο. Το 1577 όμως θέλησε να πάει στους Αγίους Τόπους. Περνώντας από την Αθήνα θέλησε να πάρει την ευλογία του επισκόπου Νικάνορα. Ο Νικάνωρ όμως εντυπωσιάστηκε από την παιδεία, τη μόρφωση και τη στωικότητα του Αγίου και θέλησε να τον προάγει σε επίσκοπο Αιγίνης, καθώς η επισκοπή βρισκόταν σε χηρεία. Έτσι έγραψε στον Πατριάρχη Ιερεμία υπέρ της υποψηφιότητας του Δανιήλ. Ο Ιερεμίας συναίνεσε τελικά και ο Άγιος εχρίσθη επίσκοπος Αιγίνης, λαμβάνοντας το όνομα Διονύσιος. Το έργο που επιτέλεσε στο νησί της Αίγινας ήταν σημαντικό τόσο από πνευματικής απόψεως, όσο και στην ανακούφιση των καταπονημένων και φτωχών.
Το 1579 όμως υποχρεώθηκε σε παραίτηση. Ο ασκητικός βίος σε συνδυασμό με το διαρκές, ακατάπαυστο έργο, καταπόνησαν την υγεία του, με αποτέλεσμα να στείλει επιστολή τόσο στον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιερεμία, όσο και τον Μητροπολίτη Αθηνών Νικάνορα με την παραίτησή του και την ταυτόχρονη βούλησή του να επιστρέψει στη Ζάκυνθο. Ο Ιερεμίας όμως δεν ήθελε να μείνουν αναξιοποίητες οι ικανότητες του Διονυσίου και έτσι τον έχρισε χωρεπίσκοπο Ζακύνθου. Η έντονη δραστηριότητα όμως στη Ζάκυνθο, προκάλεσε την επιβουλή του επισκοπικού περιβάλλοντος, ίσως δε και του ίδιου του επισκόπου, με αποτέλεσμα να καταγγελθεί για υπέρβαση εξουσίας, στον ηγεμόνα του νησιού Νικόλαο Δαπόντε. Ο Δαπόντες ζήτησε την παραίτηση του Διονυσίου, κάτι που ο ίδιος δέχτηκε, ώστε να μην προκληθούν σχίσματα και εντάσεις. Σημειώνεται εδώ ότι η Ενετική Διοίκηση δεν επιθυμούσε την παρουσία ιερωμένων με δεσμούς με το Πατριαρχείο της Κωσταντινούπολης στις κτήσεις της, καθώς το τελευταίο τελούσε σε ομηρεία από τους ανταγωνιστές της Βενετίας Οθωμανούς.
Η φυγάδευση του δολοφόνου του αδελφού του
Οι οικογένειες Σιγούρου και Μονδίνου από διασωθέντα έγγραφα που ανάγονται στα αρχεία της Βενετίας, φαίνεται να είχαν θανάσιμο μίσος. Συμπλοκές μεταξύ των δυο οικογενειών συνέβαιναν διαρκώς. Σε μια από αυτές ο αδελφός του Αγίου, Κωνσταντίνος, δολοφονήθηκε. Στην προσπάθεια όμως να διαφύγει ο (αγνώστου ονόματος) δολοφόνος του Κωνσταντίνου, αναζήτησε καταφύγιο στο μοναστήρι που βρισκόταν ο Άγιος, χωρίς όμως να γνωρίζει τη συγγένεια. Όταν ο δολοφόνος έφτασε στη Μονή, ερωτήθη από τον Διονύσιο, ο οποίος ήταν ο ηγούμενος της Μονής, γιατί ζητεί καταφύγιο, αφού κανονικά δεν επιτρέπετο να εισέλθει. Ο ίδιος απάντησε πως τον κυνηγούσαν οι Σιγούροι, ενώ μετά από διαρκείς ερωτήσεις ομολόγησε, πως δολοφόνησε τον Κωνσταντίνο Σιγούρο. Ο Διονύσιος παρά τη θλίψη του, όχι μόνο έκρυψε τον δολοφόνο, αλλά και τον φυγάδευσε. Έτσι με αυτόν τρόπο κατάφερε να αποτρέψει ένα ακόμη έγκλημα και ταυτόχρονα να δώσει τη δυνατότητα μετανοίας στον δολοφόνο, παρά την πικρία για το χαμό του αδελφού του, δίνοντας ένα παράδειγμα συγχώρησης και υψηλής εφαρμογής της Χριστιανικής αγάπης. Σημειώνεται ότι τα παραπάνω στηρίζονται αποκλειστικά στην προφορική παράδοση του νησιού, καθώς απουσιάζουν τα τεκμήρια από το Αρχειοφυλάκιο Ζακύνθου (δεν εντοπίστηκαν, παρόλες τις σχετικές προσπάθειες, ακόμη και πριν την καταστροφή του στον σεισμό-πυρκαγιά του 1953).
Το τέλος της ζωής του και το άφθαρτο σκήνωμα
Ο σπουδαίος Άγιος Διονύσιος κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του είχε αποσυρθεί στο μονάστηρι της Θεοτόκου της Αναφωνητρίας. Πολύς κόσμος τον επισκέπτετο για να λάβει συμβουλές, αλλά και να εξομολογηθεί. Τελικά απεβίωσε σε ηλικία 75 ετών, στις 17 Δεκεμβρίου του 1622, με τελευταία του επιθυμία να ταφεί στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Στροφάδων και συγκεκριμένα στο νησί Σταμφάνη όπου και χειροτονήθηκε ιερέας. Τρία έτη μετά εξετάφη και το λείψανό του στην ανακομιδή ευρέθη άφθαρτο. Μετά την Τουρκική επίθεση στα Στροφάδια τον 18ο αιώνα και την αποκοπή των χεριών του λειψάνου από τους επιτιθέμενους, το σώμα του Αγίου παρεδόθη όπου και παραμένει μέχρι και σήμερα, εκτιθέμενο στον ναό του Αγίου στη Ζάκυνθο. Είναι ένα από τα τρία άφθορα λείψανα στο Ιόνιο: αυτά είναι του Αγίου Σπυρίδωνα στην Κέρκυρα, του Άγιου Γεράσιμου στην Κεφαλονιά και του Αγίου Διονυσίου στη Ζάκυνθο.
Η αγιότητά του αναγνωρίσθηκε επισήμως από το Οικουμενικό Πατριαρχείο το 1703, αλλά στο νησί, ένεκα του βίου του αλλά και του λειψάνου του, ετιμάτο ως άγιος αρκετά νωρίτερα.
Απολυτίκιο Ήχος α’ (Του λίθου σφραγισθέντος)
Της Ζακύνθου τον γόνον και Αιγίνης τον πρόεδρον, τον φρουρόν μονής των Στροφάδων
Διονύσιον άπαντες τιμήσωμεν συμφώνως οι πιστοί, βοώντες προς αυτόν ειλικρινώς
σαις λιταίς τους την σην μνήμην επιτελουντας σώζαι·
και βοώντες σοι δόξα τω σε δοξάσαντι Χριστώ, δόξα τω σε θαυμαστώσαντι,
δόξα τω δωρησαμένω σε ημίν πρέσβην ακοίμητον.
Ο Άγιος Διονύσιος τιμάται επίσης με λαμπρότητα και στο Ιερό Μετόχιο της ομώνυμης Μονής Ζακύνθου, που βρίσκεται στον Πύργο Ηλείας. Στο Μετόχι του Αγίου στην πόλη του Πύργου φυλάσσεται απότμημα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου. Το ιερό λείψανο του Αγίου Διονυσίου φυλάσσεται και βρίσκεται άφθορο στην Ιερά Μονή Αγίου Διονυσίου Ζακύνθου, το δεξί χέρι του Αγίου Διονυσίου φυλάσσεται στην Ιερά Μονή Σιμώνος Πέτρας στο Άγιον Όρος, ενώ μέρος του χεριού του Αγίου Διονυσίου φυλάσσεται στη Μονή Παναχράντου Άνδρου.
