Κατερίνα Γιαμά: Αν δεν γίνουν κατανοητές οι λέξεις είναι “καταδικασμένες” να επιστρέφουν με νέα μορφή, πάντα για την τέρψη ή τη λύτρωση του αναγνώστη

Συνέντευξη στην Κάλλια Βαβουλιώτη

Είναι πολυγραφότατη, αντισυμβατική. Αν την δεις να περιπλανιέται στη Χαλκίδα θα φοράει πάντα τα μαύρα της γυαλιά από τα οποία μπορεί να κοιτάξει εντός της ψυχής σου πλήρως διεισδυτικά. Μοιάζει με ηρωίδα νουάρ ταινίας που όμως έχει μία πένα χαρισματική. Είναι μαιτρ του πεζού λόγου, στην “Ανήσυχη Πένα” της όμως το blog που συντηρεί εδώ και αρκετά χρόνια μπορεί να βρει κανείς από ανήσυχα ρεπορτάζ, μέχρι και εκλάμψεις ποίησης. Η Κατερίνα Γιαμά ενόψει της παρουσίασης του βιβλίου της “Focus Anima” το οποίο κοσμούν φωτογραφίες της Ζησούλας Ντάσιου αποκαλύπτεται στο Evia Press.

Είστε πολυγραφότατη. 9 βιβλία με βάση τον πεζό λόγο άλλοτε διηγήματα άλλοτε μυθιστορήματα αλλά και λεζάντες. Που βρίσκετε την έμπνευση;

“Με δυο φράσεις το μυθιστόρημα είναι για μένα ενεργό ηφαίστειο και η ποίηση ένα επίγειο καταφύγιο” γράφω σε ένα από τα βιβλία μου το “Τετράδιο του Παλέρμο”(2017).Από το 2012 που κυκλοφόρησε το “Καληνύχτα και΄Ονειρα Γαλάζια” ίσως η έμπνευση να μου χτύπησε την πόρτα ως κάτι αναγκαίο, κάτι που τα προηγούμενα χρόνια δεν είχα το χρόνο να υποδεχτώ. Από την εφηβεία μου κρατούσα στο συρτάρι μου ποιήματα,πεζά κείμενα και δύο θεατρικά που σήμερα δεν με καλύπτουν προφανώς γιατί τώρα με αγγίζει η καθημερινότητα, το παρόν και ό,τι εκπορεύεται απ΄αυτά τα δύο. Το ένα βιβλίο με οδήγησε στο άλλο, ο καμβάς της κοινωνίας όπου ζω αποκαλύφθηκε και εγώ το μόνο που είχα να κάνω ήταν να αρχίσω να τον “γεμίζω”. Ως πότε, αυτό ποτέ δεν θα το μάθω.

To Focus Anima είναι ένα βιβλίο με πολλές ιστορίες οι οποίες εκτυλίσσονται την περίοδο της πανδημίας covid. Πως επηρέασε εσάς και πως την βιώσατε;

Ένα μικρό σοκ που στη συνέχεια έγινε μεγάλο μέχρι που άρχισε να επηρεάζει την ψυχολογία, τις σχέσεις και την υγεία μου.΄Ενιωσα ότι ήμουν μέρος ενός συνόλου που βάλλεται από παντού, που επηρεάζεται αρνητικά στις προσωπικές και κοινωνικές του σχέσεις, και επέλεξα να αμυνθώ προστατεύοντας τουλάχιστον την έμπνευσή μου. Το νέο βιβλίο, καρπός μιας πολύ γόνιμης συνεργασίας με τη φωτογράφο Ζησούλα Ντάσιου, είναι η γλυκόπικρη επίγευση αυτής της περιόδου. Κλεισμένη μέσα ή περπατώντας δίπλα στη θάλασσα στην αρχή άρχισα να γράφω τις φράσεις και αμέσως άρχισαν να πλέκονται πάνω σ΄αυτές οι ιστορίες. Η διαδρομή μου δίπλα στη Ζησούλα, έναν άνθρωπο δοτικό και ταλαντούχο, αποδείχτηκε πολύτιμο εφόδιο για τις απαραίτητες “ανάσες” που χρειάστηκαν.

 Ένας άξονας που διατρέχει άλλοτε άμεσα άλλοτε έμμεσα είτε τους χαρακτήρες είτε τις καταστάσεις είναι η πολιτική. Είναι η πολιτική ο πυρήνας απ’όπου ξεκινούν τα πάντα για τους ήρωες σας;

Μετά από τόσα χρόνια δεν μπορώ να πω ότι γράφω επηρεασμένη από την πολιτική με τη στενή έννοια του όρου. Γράφω όμως με φόντο την τρέχουσα κοινωνική κατάσταση που εμπεριέχει την πολιτική, καθώς οι πεποιθήσεις μου πάντα κινούνταν πάνω στον ευρύτερο άξονα της Αριστεράς. Σαν ενεργό, πολιτικό όν, όπως και πολλοί άλλοι γύρω μου, συμμετέχω με τον λόγο μου – γραπτό κυρίως – παρεμβαίνω με τα άρθρα μου, αναλύω στο blog μου “Ανήσυχη Πένα”, επαναστατώ με την κοινωνική αδικία, συγκινούμαι με την τύχη των ανθρώπων που βιώνουν θανάτους, πολέμους και φτώχεια, συνταράσσομαι και θυμώνω όταν βλέπω ότι παρά τα βήματα που έχει κάνει η ανθρωπότητα, εν τούτοις στο τέλος επικρατεί η ανισότητα, η αδικία, η διαφθορά και η λογική του “ψηφίζω παραδοσιακά”. Χρειάστηκε να επιλέξω με το χέρι στη λογική και όχι στην καρδιά – γιατί σε μια κοινωνία αγρίων εσύ δεν μπορείς να είσαι ήμερος -και να στραφώ πλέον ως συγγραφέας στον ανοιχτό ορίζοντα των επιλογών μου αγνοώντας τα άγρια κύματα. Δεν μπορείς να λες ότι είσαι συγγραφέας, και να μην ρίχνεις τους ήρωές σου στον ωκεανό για να κολυμπήσουν, να μην τους τοποθετείς στην επικαιρότητα που ζεις εσύ ο ίδιος. 

Σύμπραξη δύο γυναικών. Πως ήταν το πάντρεμα εικόνων και ιστοριών; Αναφέρετε μου τι εντοπίσατε εσείς στην κ. Ζησούλα Ντάσιου και τον φακό της που συμπλήρωσε το λόγο σας;

Πιστεύω ακράδαντα στη σύμπραξη της τέχνης. Ιδιαίτερα στη σύμπραξη δυο διαφορετικών ειδών. Είμαι υπέρ του διαλόγου γενικότερα και ειδικότερα στο χώρο αυτό και ίσως αυτό απορρέει από το ότι το αντικείμενο Ανθρωπιστικών Σπουδών με έφερε κοντά σε διαφορετικά είδη των θεματικών ενοτήτων που ακολούθησα. π.χ. στο Θέατρο – αρχαίο και σύγχρονο, στη λογοτεχνία – ποίηση και πεζογραφία-, εικαστικές τέχνες – Ελληνικές και Ευρωπαϊκές – κινηματογράφο,κ.α. Με τη Ζησούλα επιλέξαμε μία όμορφη διαδρομή, χωρίς καμία πίεση και διαφωνίες, και αγαπήσαμε το ίδιο τις..τριάντα στάσεις της διαδρομής αυτής.Η πρόταση έγινε πριν από δύο περίπου χρόνια γιατί στις φωτογραφίες της είδα αυτό που συμπλήρωνε τις φράσεις και τις ιστορίες μου. Την εξέλιξή τους, την πιστή τους ή τη συμβολική τους απόδοση για να το πω πιο περιεκτικά. Αυτό είναι το “πάντρεμα” δύο τεχνών στη δική μας περίπτωση.

Έχοντας διαβάσει και το βιβλίο σας «Τετράδιο του Παλέρμο» εντόπισα μία φράση που είχατε ξαναγράψει. Οι λέξεις που δεν λυτρώθηκαν είναι καταδικασμένες να ξαναγραφτούν;

Το “Τετράδιο του Παλέρμο” είναι ένας πιο ανοιχτός διάλογος με 14 φωτογράφους. Φράσεις που γεννήθηκαν κάτω από τον Σικελικό ουρανό, από σύντομες επισκέψεις μου εκεί. Οι 204 φράσεις του είναι αποστάγματα εσωτερικής αναζήτησης. Οι λέξεις εκεί ήταν ανυπόμονες, σχεδόν επείγουσες, διεκδικούσαν το φως, την έκφραση.΄Ηταν ανάγκη και κατάθεση ταυτόχρονα. Και αυτό που αναφέρεις, ίσως έχει μέσα του κυρίως την ανάγκη να αποδοθεί μέσα απ΄αυτές το προσωπικό μου βίωμα, όμορφο ή άσχημο. Στην αγωνία μου να αποδοθεί όσο πιο καθαρά μπορούσε στους αναγνώστες, υπήρχε και υπάρχει πάντα το δημιουργικό άγχος, όπως το λέμε. Αν δεν γίνουν κατανοητές οι λέξεις και το νόημά τους, είναι “καταδικασμένες” να επιστρέφουν και να επιστρέφουν με νέα μορφή, πάντα για την τέρψη ή τη λύτρωση του αναγνώστη.

 Έχει ειπωθεί από κάποιους συγγραφείς κατά καιρούς, ότι οι συγγραφείς γράφουν την ίδια ιστορία που τους καίει πολλές φορές με διαφορετικούς τρόπους. Συμφωνείτε;

Δεν μου έχει συμβεί αλλά στη λογοτεχνία η επανάληψη δεν είναι..μήτηρ πάσης κακίας. Ανατρέπονται τα δεδομένα. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ο έρωτας σε όλες τους τις εκφάνσεις είναι δυνατόν να λείψει από το story, ακόμη και ενός αστυνομικού μυθιστορήματος ή ενός θρίλερ; Μπορούμε να αγνοήσουμε τον ρόλο των βιωμάτων μας, ιδιαίτερα αν είναι τραυματικά; Των τόπων που έχουμε ζήσει; Της έπαγγελματικής εμπειρίας μας; ΄Ολα αυτά είναι επιστροφές αλλά και μια νέα προσέγγιση που ανοίγει δρόμους για έναν συγγραφέα. Τον βγάζει από τα δεδομένα του έντονου συναισθήματος και τον φέρνει αντιμέτωπο με τα δεδομένα της ιστορίας του. Υπό αυτή την έννοια, γυρίζουν σ΄αυτό που τους “καίει”, με μια άλλη ματιά. Πιο σύγχρονη. Σε προσωπικό επίπεδο, προσπαθώ να μην εγκαταλείπομαι στο συναίσθημα π.χ μιας απώλειας αλλά να γράφω γι΄αυτήν κάνοντας πικρό χιούμορ(“Μπιντές από μετάξι” ή “΄Ερωτες θεοί”) και κυρίως βάζοντας τη φαντασία να κάνει τη δύσκολη..δουλειά.

Οι ιστορίες του Focus Anima, εκτυλίσσονται στη Χαλκίδα. Τι εκτιμάτε ιδιαίτερα σε αυτή την πόλη και τι θεωρείτε ότι θα μπορούσε να βελτιωθεί;

Οι ιστορίες διαδραματίζονται στην πόλη όπου ζω εδώ και και 42 χρόνια αλλά και σε αγαπημένα τοπία της γενέτειράς μου, της Λιβαδειάς. Δεν είναι ιδιαίτερα αισθητός ο τόπος,  αλλά εδώ συνάντησα τη Ζησούλα Ντάσιου, εδώ συμπορευτήκαμε για να βγει αυτό το βιβλίο. Η Χαλκίδα για μένα είναι οι άνθρωποι που έχω γνωρίσει, εκτιμήσει και αγωνίστηκα μαζί τους όλα αυτά τα χρόνια, η διαδρομή μου στη συγγραφή, οι παλίρροιες, τα φεγγαρόφωτα πάνω στα βράχια να εξασκώ τη φαντασία μου, ο έρωτας που μετουσιώθηκε σε τρία εξαιρετικά παιδιά – τα παιδιά μου! – τα σοκάκια με τα γραφικά μαγαζάκια, η παραλία και κυρίως η παλιά γέφυρα, οι ατελείωτες εμπνεύσεις, τα τραπεζάκια του Γαλατικού Χωριού το καλοκαίρι και το αγαπημένο, κόκκινο αμπαζούρ του πολυχώρου Τέχνης Δρώμενα, το patitiri. design, η δημοσιογραφία που ποτέ δεν θα πάψει να κοχλάζει στις φλέβες μου. Χαλκίδα δεν είναι τα ατέλειωτα πάρκινγκ, η ασφυξία στους δρόμους, τα απαξιωμένα νεοκλασικά, η έλλειψη δημοτικών, πολιτιστικών χώρων με μικρές εξαιρέσεις, τα προεκλογικά”βολέματα”, η απουσία γραφικότητας και ανάδειξης πνευματικών προσωπικοτήτων της. Ως πεζή ασφυκτιώ, και ως πολίτης γενικότερα ελπίζω ότι κάποια από τα άσχημα προαναφερθέντα θα αρχίσουν να βρίσκουν τη λύση τους αν φυσικά συνεργαστούμε πολίτες και δημοτική αρχή για την καλύτερη εικόνα και λειτουργία της μοιραίας αυτής πόλης.

Υ.Γ. “Υπάρχουν πάντα δυο άνθρωποι σε κάθε φωτογραφία: Ο φωτογράφος και ο θεατής” γράφει ο Αμερικανός φωτογράφος Ansel Adams. Στο νέο βιβλίο FOCUS ANIMA  επιλέγω να είμαι ο θεατής που παρατηρεί μέσα από τον φακό της Ζησούλας Ντάσιου τις φράσεις και τις ιστορίες μου με μια εναλλακτική ματιά. Ελπίζω να ισχύσει αυτό και για τους αναγνώστες!! Σας ευχαριστώ θερμά!         

• Η παρουσίαση του βιβλίου της Κατερίνας Γιαμά “Focus Anima” θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 18 Δεκεμβρίου στο Τέχνης Δρώμενα στις 19:00.