Όλο και κάπου θα έχετε ακούσει, σε άκυρες στιγμές, να αναφέρεται η λέξη Ούννοι, συνήθως στον πληθυντικό
Κατά πάσα πιθανότητα θα αποτελεί έναν μειωτικό χαρακτηρισμό που απευθύνεται σε μία ομάδα ανθρώπων, κυρίως ανδρών, που συμπεριφέρονται εν πολλοίς με αγένεια και πολύ μακριά από αυτό που ονομάζουμε πολιτισμένος τρόπος συμπεριφοράς.
Ποιοι όμως ήταν οι Ούννοι, γιατί θεωρήθηκαν οι πιο βάρβαροι από τους «βάρβαρους» λαούς και γιατί χρησιμοποιούμε αυτή τη μεταφορά;
Ποιοι ήταν οι Ούννοι
Oι Ούννοι ήταν ένας νομαδικός λαός που προήλθε κατά πάσα πιθανότητα από την κεντρική Ασία (χωρίς να υπάρχει σύμφωνη γνώμη των επιστημόνων από πού συγκεκριμένα). Υπήρξε ένα από τα πολλά λεγόμενα «βαρβαρικά» φύλα (μαζί με Γότθους, Οστρογότθους, Βησιγότθους, Βάνδαλους κλπ.) που ζούσαν έξω από τα όρια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την απειλούσαν με επιδρομές και καταστροφές.
Πιο συγκεκριμένα, δραστηριοποιήθηκαν μεταξύ του 4ου και του 6ου αιώνα μ.Χ. σε μία τεράστια έκταση που ξεκινούσε από την κεντρική Ασία και τον Καύκασο και έφτανε μέχρι την ανατολική Ευρώπη κάνοντας επιδρομές μέχρι και στην κεντρική Ευρώπη και τα όρια των σημερινών γαλλογερμανικών συνόρων.
Ως έξωθεν απειλή για τη Ρώμη, οι περισσότερες αναφορές που έχουμε για τους Ούννους είναι από τη δυτική ρωμαϊκή και βυζαντινή οπτική. Έτσι υπάρχουν αναφορές για κοντούς αλλά ευρύστερνους ανθρώπους με σκουρόχρωμα δέρμα και με «παράξενα» χαρακτηριστικά («περίεργα σχήματα κρανίου -μεγάλα και άμορφα- με μικρά μάτια και επίπεδες μύτες». Προφανώς οι περιγραφές αυτές βρίσκονται στο πλαίσιο του τρόμου που προκαλούσαν ως κάτι ξένο και ταυτόχρονα απειλητικό.
Η πραγματικότητα και ο τρόμος
Οι Ούννοι βλέπετε ήταν εξαιρετικοί καβαλάρηδες (θρύλοι υποστηρίζουν ότι κοιμούνταν επάνω στα άλογά τους) και πολύ σκληροί και άγριοι πολεμιστές. Ήταν επίσης ικανότατοι τοξότες. O τρόπος που μάχονταν ήταν μοναδικός. Τα στρατεύματά τους κινούνταν γρήγορα και άλλαζαν διαρκώς θέσεις στο πεδίο της μάχης, με αποτέλεσμα να μπερδεύουν τους αντιπάλους τους.
Αυτό που έκαναν πάντως καλύτερα από κάθε άλλο ήταν πως κατάφερναν να προκαλέσουν τρόμο παντού, πράγμα που επιδίωκαν συνειδητά. Η βιαιότητά τους ήταν μέρος αυτής της στρατηγικής. Σπάνια άφηναν ζωντανούς και δεν δίσταζαν να σκοτώσουν οποιονδήποτε βρισκόταν στον δρόμο τους.
Το άκουσμα όλων αυτών τους έδινε και μυθολογικές διαστάσεις. Εκατοντάδες θρύλοι περί της σκληρότητας των Ούννων κυκλοφορούσαν σε όλη την Ευρώπη. Ένας από αυτούς για παράδειγμα έλεγε ότι ήταν τέλειοι καβαλάρηδες από τα 4 τους χρόνια ή ένας άλλος πως χτυπούσαν οι ίδιοι τα μικρά τους παιδιά προκειμένου να τα συνηθίσουν στον πόνο.
Για αρκετά χρόνια, λοιπόν, οι Ούννοι σκορπούσαν τον πανικό στην Ευρώπη. Ιδίως την εποχή του μεγάλου στρατηλάτη τους, του Αττίλα, ο οποίος κατάφερε να ενώσει όλα τα φύλα υπό την κυριαρχία του και να φτιάξει έναν πολύ ισχυρό στρατό που έφτασε, μεταξύ άλλων, μέχρι τις Θερμοπύλες και ανάγκασε τους Βυζαντινούς, που υπέστησαν ταπεινωτική ήττα, να του πληρώνουν 2.100 λίβρες χρυσού ως ετήσιο φόρο.
Όλα αυτά έφταναν σε τέτοιον βαθμό φρενίτιδας που ο Αττίλας και οι μαχητές του συνδέθηκαν με την Αποκάλυψη και συγκεκριμένα με τους Τέσσερις Καβαλάρηδες. Κάθε νικηφόρα μάχη τους αντιμετωπιζόταν ως ακόμα ένα σημάδι πως ο κόσμος οδεύει προς το τέλος του.
Η αρχή του τέλους των Ούννων
Μετά από μία σειρά πολεμικών θριάμβων, όταν ο Αττίλας έφτασε πια στα σημερινά εδάφη της Γαλλίας και της Βόρειας Ιταλίας, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αποφάσισε ότι ήταν η ώρα να δράσει. Συμμάχησε με τους Βησιγότθους και με άλλα «βαρβαρικά» φύλα και μαζί έδωσαν την περίφημη Μάχη των Εθνών, το 451 μ.Χ., στα Καταλανικά Πεδία.
Η μάχη που κράτησε μέχρι το βράδυ ήταν πολύ σκληρή και τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα έχασαν χιλιάδες στρατιώτες με τους Ούννους στο τέλος να χάνουν και να αναγκάζονται να οπισθοχωρήσουν. Μετά από τη μάχη εκείνη βέβαια, οι Ούννοι ανασυντάχθηκαν και προσπάθησαν να κυριαρχήσουν και πάλι χωρίς βέβαια να έχουν την ίδια ισχύ.
Το 452 μ.Χ. ο Αττίλας συναντά τον Πάπα που λειτουργούσε ως ο ενδιάμεσος κρίκος στην επικοινωνία με τη Ρώμη Χωρίς να είναι γνωστό τι ακριβώς ειπώθηκε, φαίνεται ότι ο Αττίλας βρέθηκε προ της νέας πραγματικότητας και μετά από τη συνάντησή του αυτή εγκατέλειψε τις μεγαλεπίβολες φιλοδοξίες του. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι η συνάντηση είχε γίνει μετά την ήττα στη Μάχη των Εθνών αλλά και μία επιδημία μαλάριας που χτύπησε τα στρατεύματά του.
Το τέλος των Ούννων
Το τελειωτικό πλήγμα για τους Ούννους ήταν ο θάνατος του ηγέτη τους. Ο Αττίλας είχε αρχίσει και πάλι να συγκεντρώνει τις δυνάμεις του, πιθανόν για να επιτεθεί στην Κωνσταντινούπολη. Ξαφνικά όμως έχασε τη ζωή του, όχι στη μάχη όπως θα περίμενε κανείς, αλλά κατά τη διάρκεια του τελευταίου του γάμου, πνιγμένος από το αίμα του, χωρίς πάντως να είναι γνωστός ο ιατρικός λόγος που τον οδήγησε σε αυτή την κατάσταση.
Ο ίδιος είχε προλάβει να χρήσει ως διάδοχό του τον μεγαλύτερο γιο του, πράγμα που δεν έγινε ποτέ δεκτό από τα υπόλοιπα παιδιά του τα οποία οδηγήθηκαν σε έναν τρομακτικό εμφύλιο πόλεμο. Το αποτέλεσμα ήταν η διάλυση της Αυτοκρατορίας των Ούννων οι οποίοι διασπάστηκαν, έχασαν την ισχύ τους και ποτέ δεν κατάφεραν να επιστρέψουν στις παλιές τους δόξες.
Παρ’ όλα αυτά, τόσους αιώνες μετά, το βραχύβιο αλλά πολύ έντονο στίγμα τους υπάρχει ακόμα στους λαούς της Ευρώπης. Οι Ούννοι έχουν αποτυπωθεί στη συλλογική μνήμη ως ένας βάρβαρος και απολίτιστος λαός. Πρωταγωνίστησαν μάλιστα σε προπαγανδιστικές αφίσες των συμμάχων κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ουσιαστικά συνδεδεμένοι με τους Γερμανούς.
